بهداشت حرفه ای چیست؟
مهندسی بهداشت حرفه‌ای(: Occupational Health Engineering) شاخه‌ای از علم بهداشت بوده و عبارت است از پیش بینی،شناسایی، ارزیابی و کنترل عوامل زیان‌آور موجود در محیط کار به منظور حفظ سلامت و رفاه کارکنان و در نهایت ایمن نگه داشتن جامعه.
Occupational Hygiene is the discipline of anticipating, recognizing, evaluating and controlling health hazards in the working environment with the objective of protecting worker health and well-being and safeguarding the community at large.
فهرست این مقاله :
عوامل زیان‌آور محیط کار:
به‌طورکلی می‌توان گفت که بهداشت حرفه‌ای علمی چند رشته‌ای بوده و ترکیبی از علوم پزشکی و مهندسی است. یکی از برنامه‌های اصلی بهداشت حرفه‌ای، مطالعه شرایط نامناسب محیط کار یا به عبارتی بررسی و ارزیابی عوامل زیان‌آور محیط کار می‌باشد، که این عوامل خودبه پنج دسته تقسیم می‌شوند:
بیشتر بخوانید: آیین نامه اجرایی اندازه‌گیری عوامل زیان آور محیط کار. مشاهده
- عوامل زیان‌آور فیزیکی محیط کار:شامل سروصدا، گرما و رطوبت، سرما، ارتعاش، فشار (کمبود و افزایش فشار)، روشنایی (کمبود و افزایش نور)، اشعه مادون قرمز، اشعه ماورای بنفش، اشعه‌های یونیزان، الکتریسیته
- عوامل زیان‌آور شیمیایی محیط کار مانندگازها، بخارات، دودودمه، گردوغبار، اسیدهاوبازها، فلزات و…
- عوامل زیان‌آور بیولوژیکی محیط کار شامل: انتقال ویروس‌ها، قارچ‌ها، انگل‌ها، باکتری‌ها، ریکتزیاها از طریق خون و سایر مایعات بدن
- عوامل زیان‌آور ارگونومیک محیط کار، شامل: پوسچر نامناسب بدن حین کار، بلندکردن وحمل باربیش از حدمجاز، سطوح کار شامل میز، صندلی، ابزارآلات مورد استفاده، تجهیزاتی که مناسب طراحی نشده باشند (عدم تطابق کار با کاربر) و…
- عوامل زیان‌آور روحی وروانی (سایکولوژیک) محیط کار مانند روابط کارگر با کارفرما، همکاران و زیردستان، استرس‌های شغلی، فرسودگی شغلی،تاب آوری شغلی،خودکارآمدی شغلی، رضایت شغلی و…
چنانچه هریک ازعوامل یادشده فوق از حدتحمل فیزیولوژیک بدن انسان پیشی گیرد، عوارض و آسیب‌هایی را ایجاد خواهدنمود. در بهداشت حرفه‌ای عمده کوشش‌ها بر شناسایی این عوامل، اندازه‌گیری و درصورت نیاز کنترل آنها متمرکزاست.
بیشتر بخوانید: روش اندازه گیری و ارزیابی صدا. مشاهده
توانایی های مهندس بهداشت حرفه ای :
از یک کارشناس بهداشت حرفه ای انتظار می رود که در پایان دوره کارشناسی موارد زیر را اندازه گیری کند:
- سنجش و ارزیابی روشنایی (روشنایی موضعی و عمومی در روز و شب) و در مواردی طراحی روشنایی محیط کار
- صداسنجی (بررسی و اندازه گیری صدای پیوسته و متناوب به صورت موضعی و عمومی و تهیه نقشه های صوتی، تجزیه و تحلیل ارزشیابی نتایج) و آنالیز فرکانسی صدا و تجزیه و تحلیل و ارزشیابی نتایج و دوزیمتری صدا
- ارزیابی ارتعاش ارتعاش دست بازو و تمام بدن
- سنجش و ارزیابی پرتوهای یونیزان و غیر یونیزان
- سنجش و ارزیابی شدت میدانهای الکتریکی و مغناطیسی
- شناخت انواع روش های تهویه هوا، کنترل و روش های فیلتر و پاک سازی ذرات و گاز ها از هوای محیط کار
- آشنایی با روش های نمونه برداری از آلاینده های گازی و آئروسل های محیط کار
- سنجش، ارزیابی انواع هود ها و حتی در موارد پیشرفته طراحی تهویه ترقیعی و موضعی محیط کار
- آشنایی با مباحث ارگونومی، طراحی ایستگاه کار و ابزار ها
- آشنایی با روش های ارزیابی پوسچر و حمل بار به روش های ROSA, RULA, REBA, QEC, WISHA, NIOSH و …
- آشنایی با روش های برآورد بارکاری افراد، انواع روش تنش های گرمایی مانند سنجش استرس حرارتی (WBGT) و شاخص های آسایش حرارتی PMV و PPD
- کیفیت هوای داخل ساختمان ( CO, CO2, دما, رطوبت)
- ارزیابی ریسک ایمنی و بهداشت شامل روش های FHEA, PHA, JSA, HAZOP و FTA
- توانایی انجام ارزیابی شاخص های سایکولوژیک محیط کار شامل استرس شغلی،تاب آوری، بهره وری شغلی و …
- آشنایی با روش های انجام معاینات شغلی کارکنان و پیگری انجام به موقع و منظم این معاینات و ارزیابی نتایج
- آشنایی با روش های انجام تست های ادیومتری، اسپیرومتری و … و شناخت نتایج این تست ها و نمودار های آن
- صدور کارت بهداشت، کار با سامانه جامع بازرسی و بازدید از صنایع و کارگاه ها (فعالیت های مربوط به کارشناسان مراکز بهداشت)
- آشنایی با قوانین کار و آیین نامه های ایمنی محیط کار
- آشنایی با نرم افزار های تخصصی بهداشت حرفه ای
بیشتر بخوانید: مقاله جامع معرفی مهم ترین نرم افزار های بهداشت حرفه ای که باید کارشناسان بهداشت و ایمنی به ان ها مسلط باشند . مشاهده
وظایف مهندس بهداشت حرفه ای:
وظایف اصلی مهندس بهداشت حرفه ای در مراکز صنعتی، شرکت و واحدهای کاری عبارتند از :
نظارت فنی بر کارکنان جهت رعایت ضوابط بهداشت حرفه ای
بازدید منظم از بخش های مختلف، شناسایی مشکلات بهداشت حرفه ای و تصمیم گیری برای رفع آنها
بررسی محیط کار از نظر وجود انواع عوامل زیان بار (نمونه برداری، سنجش و ارزیابی مستمر) و برنامه ریزی برای رفع آنها
نظارت بر اجرای درست ضوابط آیین نامه بهداشتی محل کار
تهیه و تدوین محتوا و وسایل آموزشی شامل بروشور، پوستر، نشریه، فیلم و … برای شاغلین و مدیران جهت آموزش بهداشت حرفه ای
بررسی و تجزیه و تحلیل حوادث و مشکلات محیط کار و تلاش جهت رفع یا پیشگیری از آنها
نظارت بر کلیه موارد بهداشتی مانند آشپزخانه ها، غذاخوری ها، سرویس های بهداشتی و …
تهیه گزارش وضعیت بهداشت حرفه ای، بیماری ها و مشکلات موجود در این حوزه برای مدیران و سازمان های مربوطه
وظایف اصلی مهندس بهداشت حرفه ای در مراکز بهداشت عبارتند از :
کسب شناخت و اطلاعات کافی از وضعیت بهداشت حرفه ای کارگاه ها و کارخانجات
تنظیم و پیگیری اجرای برنامه های پیشگیری از انواع بیماری های کاری و عوارض آنها
نمونه برداری، سنجش و ارزیابی عوامل زیان بار محیط کار
نظارت بر اجرای طرح های بهداشت حرفه ای
برنامه ریزی و اجرای برنامه های آموزشی برای مسئولان بهداشت حرفه ای، اعضای کمیته های حفاظت فنی و بهداشت کار و…
بررسی گزارشات رسیده از واحدها، کارگاه و کارخانه ها، تشخیص نواقص و عیوب و صدور اخطاریه در صورت نیاز صدور مجوز برای شرکت های خصوصی ارائه دهنده خدمات بهداشت حرفه ای
بیشتر بخوانید: مقاله انواع پوسچر طبیعی و نامناسب و روش های ارزیابی پوسچر شامل مشاهده ای شامل قلم کاغذی و پیشرفته، خودگزارشی و مستقیم توضیح داده شده است. مشاهده
دانش و مهارت مورد نیاز:
آشنایی کامل با دانش، قوانین و مباحث بهداشت حرفه ای مهندس بهداشت حرفه ای
مسئولیت پذیری
دقت و توجه به جزئیات
مهارت های ارتباطی مناسب
توان تصمیم گیری درست و به موقع
توانایی خوب در حل مساله و مشکلات
آشنایی کافی با مسایل فنی صنعت و سازمان محل کار
توان و استقامت بدنی مناسب
توان آموزش موارد بهداشتی و ایمنی به شاغلین
بیشتر بخوانید: مقاله مهم ترین شاخص های سایکولوژیک محیط کار ، تعریف و روش های اندازه گیری آن ها. مشاهده
تحصیلات لازم و نحوه ورود به شغل:
فارغ التحصیلان کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترای رشته مهندسی بهداشت حرفه ای می توانند وارد این شغل شوند.
بیشتر بخوانید: صفحه دانلود فایل های PDF مهم ایمنی و بهداشت حرفه ای . مشاهده
منابع:
کتاب کلیات بهداشت حرفه ای دکتر علیرضا چوبینه
